تاثیر بازی‌‌های ویدیویی بر کودکان+ مزایای شگفت‌انگیز

تاثیر بازی‌ های ویدیویی بر کودکان چیست؟ فناوری تقریباً در همه حوزه‌های زندگی ما، همچون سرگرمی، کار یا اوقات فراغت، تأثیر خود را به آرامی ایجاد کرده است. نسل جدید با فناوری چنان رشد کرده است که امروزه اگر یک تلفن هوشمند یا تبلت را به یک کودک خردسال تحویل دهید، به احتمال زیاد می دانند چگونه از آن استفاده کنند یا در عرض چند ثانیه نحوه استفاده از آن را خواهد فهمید. بازی‌های ویدیویی لذّت‌بخش، اکشن و سریع هستند و چالش‌های جذابی را برای کودکان و بازی‌کنندگان فراهم می‌آورند، امّا هنگامی که با والدین گفتگو می‌کنید، همه آن‌ها در مورد تأثیرات منفی بازی‌های ویدیویی بر روی کودکانشان صحبت می‌کنند.

امروزه اکثر کودکان نمی‌توانند از بازی‌های ویدیویی اجتناب کنند و والدین نیز نمی توانند به طور کامل آن‌ها را منع کنند؛ با این‌حال، و با تمام دخالت‌های مداوم فناوری در زندگی ما، نگرانی‌های واقعی در مورد اینکه چگونه این فناوری بر رشد کودکان تأثیر می‌گذارد وجود دارد. این یک موضوع جدید برای همه‌ی ما است. ما سرگردان در حوزه‌هایی ناآشنا و در عین حال راحتی هستیم که نسل‌های گذشته هرگز اینگونه در آن غوطه‌ور نبودند. بازی‌های رایانه‌ای و گیم در دنیای امروزه ما رشد بی‌وقفه‌ای دارد. کودکان و نوجوانان دو قشر علاقه‌مند و پرطرفدار بازی‌های رایانه‌ای به شما می‌روند. باتوجه‌به علاقه بسیار کودکان و نوجوانان به بازی‌های رایانه‌ای، بر نگرانی والدین هم افزوده شده است. به نظر می‌رسد لازم است که والدین شناخت مناسبی از  تأثیر بازی‌های ویدئویی بر کودکان و مراحل رشد و بازی در کودکان و نوجوانان به دست آورند.

تاثیر بازی‌ های ویدیویی بر کودکان

یک بازی ویدیویی نمونه خوبی از پیشرفت تکنولوژی است که نقش مهمی در سال‌های رشد کودکان دارد. با توجه به رونق تکنولوژی، دسترسی به بازی‌های ویدیویی نسبتاً آسان است. مشارکت کودکان در بازی‌ها چندین برابر شده و اکثر والدین با غرق شدن فرزندانشان، در بازی‌های ویدیویی، مشکل دارند. آن‌ها احساس می‌کنند که بازی‌های ویدیویی وقت کودکانشان را از هرگونه فعالیّت فیزیکی ارزشمند می‌گیرد. همچنین به دلیل تغییر در سبک بازی‌های ویدیویی، رفتارهای خشونت‌آمیز و ضداجتماعی در کودکان ترویج یافته است که نگرانی در مورد این بازی‌ها را افزایش داده است. با این حال، نمی توان انکار کرد که بازی های ویدیویی همگی مخرب نیستند و مزایایی نیز دارند.

هنگامی که کودکان بازی‌های ویدیویی انجام می‌دهند، خانواده‌ها باید نظارت‌های ویژه‌ای بر این بازی‌ها داشته باشند. برخی از کودکان در به پایان رساندن یا انتقال از بازی‌ به بازی دیگر مشکل دارند، برخی دیگر در حین یا بعد از بازی دچار نوسانات خلقی می‌شوند یا بیش از حد متمرکز می‌شوند، کودکانی نیز وجود دارند که کاملاً درگیر بازی و غرق در آن می‌شوند؛ با این حال، نکات مثبتی نیز برای بازی‌های ویدیویی وجود دارد.

مطلب پیشنهادی: بررسی بازی از دریچه جنسیت

کمک به دوست پیداکردن

بعضی از بازی‌های ویدئویی، به عبارتی بازی‌های چندنفره، نوعی فعالیت اجتماعی محسوب می‌شوند و ازاین‌جهت می‌توانند بچه‌ها را به دوست و هم‌بازی پیداکردن تشویق کنند. بازی‌های ویدئویی دلگرمی مشترکی برای بچه‌ها فراهم می‌کنند که می‌شود آن را با دیگران سهیم شد. بچه‌ها می‌توانند بسته به نوع بازی، در قالب فضای واقعی یا مجازی (آنلاین) یا هر دوی آن‌ها، گروه‌های دوستی برای خودشان تشکیل دهند. تحقیقات نشان می‌دهد که پسرها به طور مکرر درباره بازی‌های ویدئویی با هم‌سن‌وسال‌هایشان صحبت می‌کنند.

تجربه رقابت سالم

رقابت‌کردن در میان هم‌سن‌وسال‌ها رفتاری طبیعی و سالم است. نظرسنجی‌ها هم‌نشان داده‌اند که یکی از دلایل اصلی تأثیر بازی‌های ویدئویی بر کودکان، رقابت‌ با دیگران است. بازی‌ها فضایی امن و سالم برای رقابت و رجزخوانی محسوب می‌شوند و به‌ویژه می‌توانند برای کودکانی که عملکرد خوبی در ورزش و مسائل مشابه ندارند، فرصتی برای به‌رخ‌کشیدن توانایی‌هایشان باشند.

مهارت رهبری در کودکان

زمانی که بچه‌ها به بازی‌های گروهی و تیمی می‌پردازند، در قالب سردسته یا پیرو قرار می‌گیرند. نوجوان‌هایی که پای بازی‌های تیمی آنلاین (اینترنتی) می‌نشینند، در واقع دارند مهارت‌های رهبری مختلف مانند متقاعدکردن، انگیزه بخشیدن و میانجیگری را در خود تقویت می‌کنند. بازی‌های آنلاین چندنفره همچنین بچه‌ها را در مقابل بچه‌هایی از سنین و ملیت‌های مختلف قرار می‌دهد که می‌تواند تجربه خوبی برای آن‌ها باشد.

تقویت حافظه

یکی از تأثیرات بازی‌های ویدئویی بر کودکان تقویت حافظه آنها است؛ حتی زمانی که پای بازی نیستند. تحقیقات نشان می‌دهد که بازی‌های ویدئویی این قابلیت را دارد که به تقویت توانایی‌های شناختی مغز کمک کند. بزرگسالانی که پیش از دوران نوجوانی تجربه این نوع بازی‌ها را داشته‌اند نسبت به کسانی که در زمان کودکی به بازی‌های ویدئویی نپرداخته‌اند، در کارهای مربوط به حافظه عملکرد بهتری از خودشان نشان داده‌اند

برای کودکان و نوجوانان مزایای آموزشی دارند؟ بله، برخی از بازی‌های ویدئویی می‌توانند مزایای آموزشی ارائه دهند. برخی از بازی‌ها می‌توانند به بهبود مهارت‌های شناختی، توانایی‌های حل مسئله و حتی حوزه‌های دانش خاص مانند ریاضیات، علوم و زبان کمک کنند.

می‌توانند مهارت‌های حل مسئله و تفکر انتقادی را  تقویت کنند؟ بله، بسیاری از بازی‌های ویدئویی، به‌ویژه آنهایی که شامل پازل، استراتژی و تصمیم‌گیری پیچیده است، می‌توانند مهارت‌های حل مسئله و تفکر انتقادی را تقویت کنند.

چگونه والدین می‌توانند بازی‌های ویدئویی مناسب سن کودکان و نوجوانان خود را تشخیص دهند؟ والدین می‌توانند بازی‌های مناسب سن را با بررسی رتبه‌بندی‌های Entertainment Software Rating Board (ESRB) که اطلاعاتی درباره محتوا و مناسب‌بودن بازی‌ها برای گروه‌های سنی مختلف ارائه می‌دهد، شناسایی کنند.

مزایای شگفت‌انگیز بازی‌ های ویدیویی 

1. خواندن

مطالعات نشان می‌دهد کودکانی که بازی‌های ویدیویی انجام می‌دهند ممکن است مهارت خواندنشان تقویت شود. این تأثیر بازی‌های ویدیویی حتی برای کودکانی که در خواندن مشکل دارند نیز صادق است. محققان تصور می‌کنند که ممکن است این تأثیر به این دلیل است که کودکان باید دستورالعمل‌های متنی را برای بازی پیدا کنند. و عامل دیگر سرگرم‌کننده بودن بازی است. کودکانی که تمایلی به خواندن حتی یک کتاب سنتی ندارند، ممکن است برای خواندن یک وب‌سایت یا انجمن اینترنتی تلاش کنند و مصمم باشند تا آخرین اطلاعات از بازی مورد علاقه خود را دریافت کنند. البته لازم به ذکر است که این بدان معنا نیست که بازی‌های ویدیویی می‌توانند جایگزین کتاب‌ها شوند.

2. افزایش مهارت‌های بصری- فضایی

بسیاری از بازی‌ها ویدیویی امروزه، در جهان‌های مجازی سه بعدی تنظیم شده‌اند که کودکان باید در آن‌ها حرکت کنند، در نتیجه کودکانی که این بازی‌ها را انجام می‌دهند این شانس را دارند که مهارت‌های بصری-فضایی خود را ارتقاء دهند. این ویژگی بازی‌های ویدیوی می‌تواند به درک بهتر فاصله و فضا در کودک نیز کمک کند.

3. حل مسئله

در قلب هر بازی ویدیویی یک چالش وجود دارد. برخی از بازی ها تنها می‌توانند جنبه‌ی سرگرم‌کننده داشته باشند، امّا بسیاری دیگر معمایی و رازآلود هستند، حتی برخی فرصت مدیریت شهرهای مجازی یا ساخت فضاهای مختلف را به کودکان می‌دهند. برخی محققان می‌گویند کودکانی که بازی‌های ویدیویی انجام می دهند در سه زمینه پیشرفت می کنند: برنامه‌ریزی، سازماندهی و تفکر انعطاف‌پذیر. با این‌حال، در مورد این موضوع خیلی هیجان زده نشوید. مشخص نیست که این مهارت‌های حل مسئله بازی به زندگی روزمره نیز منتقل می‌شود یا خیر؛ هیچ مدرکی مبنی بر اینکه بازی‌های به اصطلاح «آموزش مغز و افزایش هوش» می‌توانند مهارت‌های دنیای واقعی را  نیز بهبود ببخشند وجود ندارد.

4. ارتباطات اجتماعی

برخی کودکان در برقراری ارتباط و دوست‌یابی در زندگی واقعی مشکل دارند. بازی‌های ویدیویی می‌تواند پناهگاهی برای آن‌ها باشد تا افرادی را پیدا کنند تا با آن‌ها ارتباط مثبت برقرار کنند. در زندگی پرمشغله ما، بازی‌ها، قرارهای مجازی با دوستان واقعی ارائه می‌دهند. تاثیر بازی‌ های ویدیویی بر کودکان از آن جهت است که به کودکان موضوعی برای صحبت در مدرسه می‌دهد. این روزها، بازی‌ها مانند ورزش و موسیقی، موضوع اصلی گفتگو برای کودکان هستند. علاقه به بازی می‌تواند به کودکانی کمک کند که در صحبت کردن در ارتباط با موضوعات مختلف مشکل دارند. از طرفی دیگر، کودکانی که در زندگی واقعی از نظر اجتماعی با مشکل مواجه می‌شوند، ممکن است در فضای آنلاین نیز با چنین مشکلاتی مواجه نشوند. فراموش نکنید بازی‌های ویدیویی سبب می‌شوند تا کودکان در این فضا و برای همکاری در مراحل بازی با سایر افراد ارتباط برقرار ‌کنند.

5. بازی‌های تخیلی و خلاقیت

تا وقتی کودکان خردسال هستند، فضای زیادی برای بازی‌های تخیلی وجود دارد، از لگو گرفته تا عروسک‌ها. با این‌حال، برای نوجوانان و جوانان در جامعه گاهی انجام چنین بازی‌هایی زیادی کودکانه است امّا، بازی‌های ویدیویی به آن‌ها این فرصت را می‌دهد تا از لحظات خود لذت ببرند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد بازی‌ها می‌توانند تفکر خلاقانه را تشویق کنند. در یک مطالعه، از بازی‌کنندگان 12 ساله یک بازی ویدیویی خواسته شد که نقاشی بکشند، داستان بگویند، سوال بپرسند و پیش‌بینی کنند. همه کودکان سطح بالایی از خلاقیت و کنجکاوی را نشان دادند.

در نهایت، هرچند که اثرات مثبت بازی‌های متناسب با سن همچنان مورد توجه است، امّا اثرات منفی بازی‌های ویدیویی نیز باید برای هر کودک به‌طور جداگانه بررسی شود. نولان بوشنل مهندس و کارآفرین شرکت آتاری بیان می‌کند که “بازی‌های ویدیویی ذهنیتی را تقویت می‌کنند که به خلاقیت اجازه رشد می‌دهد”. محققان بسیاری اظهار کردند که “مهارت‌های زیادی وجود دارد که کودکان از بازی های ویدیویی یاد می‌گیرند”، هرچند که ممکن است این مهارت‌ها به زندگی واقعی آ‌ن‌ها راه نیابد.

معرفی برخی از بازی‌های ویدئویی که مزایای رشدی زیادی برای کودکان دارند

درصورتی‌که والدین نگران تأثیر بازی‌های ویدئویی بر کودکان خود باشند، می‌توانند با انتخاب آگاهانه یک‌سری بازی‌ها، علاوه بر عدم مواجهه کودک با خشونت و مضامین نادرست، به تقویت کار تیمی، مهارت‌های حل مسئله و مدیریت منابع در او کمک کنند. در ادامه برخی از نمونه‌‎های موفق در این زمینه را معرفی کرده‌ایم:

۱. Minecraft مناسب برای کودکان ۴ تا ۷ سال

ماینکرفت یکی از محبوب‌ترین بازی‎‌های ویدئویی در بین بچه‌ها است. این بازی را استودیوی Mojang در سال ۲۰۱۱ طراحی کرد و به‌سرعت هم مورد استقبال قرار گرفت. در بازی ماینکرفت بازیکن باید با کمک انواع بلوک‌ها و ابزارهای مختلف هر چیزی که می‌خواهد بسازد. این بازی نقش آموزشی مؤثری دارد و مهارت‌های حل مسئله را در کودکان تقویت می‌کند. تفکر انتقادی یکی دیگر از مهارت‌هایی است که توسط این بازی بهبود پیدا می‌کند. بچه‌ها در ماینکرفت با قوه تخیل خود جهانی که دوست دارند را خلق می‌کنند. به‌این‌ترتیب مهارت‌های مهندسی، معماری و مدیریت منابع در آنها بهبود می‌یابد.

یک امتیاز دیگر بازی ماینکرفت تأکید بر همکاری و مهارت‌های اجتماعی است. در این بازی کودکان با دوستان خود گروه تشکیل داده و به‌صورت آنلاین روی پروژه‌ها با همکار می‌کنند. در این صورت کودک باید بتواند همکاری کند و ارتباط مؤثری با هم‌تیمی خود برقرار کند. برخلاف بازی‌های ویدئویی رایج که پر از خشونت هستند و باعث نگرانی خانواده‌ها از تأثیر بازی‌های ویدئویی بر کودکان و ترویج پرخاش و خشونت گری می‌شوند، ماینکرفت محیطی دوستانه و شاد دارد که فرصت ساخت یک جامعه خلاق را برای کودک فراهم می‌کند.

۲. Overcooked مناسب برای سنین ۵ تا ۷ سال

بازی Overcooked یکی از بازی‌های محبوب کودکان است که محوریتش آشپزی است. این بازی هم مانند ماینکرفت روی کار تیمی استوار است و بازیکنان باید با هم در قالب یک تیم در آشپزخانه به‌سرعت کار کنند و غذاهای مشتریان را آماده و سرو کنند. رستوران شلوغ می‌شود و مشتریان هم گرسنه هستند و برای همین بچه‌ها باید به‌سرعت به بهترین راهکارها فکر کرده و بتوانند مدیریت بحران کنند. آنها بدون داشتن روحیه تیمی، استراتژی و کنترل موقعیت نمی‌توانند غذا را حاضر کنند و برای همین در فضایی رنگارنگ و عاری از خشونت و سرشار از کارگروهی و غذاهای خوشمزه، بازی می‌کنند.

۳.  Sea of Thieves مناسب سنین ۸ تا ۹ سال

اکثر بچه‌ها از داستان‌های دزدان دریایی خوششان می‌آید. بازی دریای دزدان هم از آن دسته بازی‌هایی است که این محتوای محبوب را انتخاب کرده تا با جلوه‌های بصری جذاب، فضایی پرهیجان برای بازی کودکان فراهم کند. والدینی که نگران تأثیر بازی‌های ویدئویی بر کودکان هستند، می‌توانند با خیال راحت بگذارند کودکشان این بازی را اجرا کند و شاید خودشان هم به او ملحق شوند. بازی Sea of Thieves جلوه‌های بصری بسیاری زیبایی دارد و پر است از ماجراجویی. این بازی همچنین کارگروهی و همکاری را بین بچه‌ها ترویج می‌کند.

۴. Stellaris مناسب برای سنین ۱۰ تا ۱۲ سال

بچه‌هایی که بزرگ‌تر هستند می‌توانند از بازی‌های استراتژیک کمک بگیرند تا مهارت‌های تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی را در خود تقویت کنند. Stellaris یکی از نمونه‌های خوب برای بهبود این مهارت‌ها محسوب می‌شود. بازیکنان در یک کهکشان وسیع و به‌صورت تصادفی با هم آشنا می‌شوند و باید کنترل تمدن بین ستاره‌ای را در دست بگیرند. آنها از طریق این بازی با دیپلماسی، اقتصاد و اکتشافات آشنا می‌شوند. مدیریت منابع مهارت دیگری است که در این بازی به کودکان آموزش داده می‌شود. بچه‌ها با این بازی روی مهارت حل مسئله خودکار کرده و احساس مسئولیت در قبال انتخابات خود را خواهند داشت.