بازی‌درمانی اختلالات یادگیری؛ اختلالات یادگیری می‌تواند خواندن، نوشتن یا انجام محاسبات ریاضی ساده را برای کودک دشوار کند؛ امّا علائم اختلالات یادگیری چیست و چه کاری می‌توانید برای کودک خود انجام دهید؟ به‌سختی می‌توان تشخیص داد که کودکی دارای اختلال یادگیری است. برخی از کودکان برای مدتی طولانی، اختلال یادگیری پنهان دارند. این کودکان در مدرسه دوران سختی را می‌گذرانند و وجود اختلال یادگیری و عدم تشخیص آن ممکن است سبب کاهش اعتمادبهنفس و انگیزه آن‌ها شود.
پس بهتر است والدین علائم اختلالات یادگیری را بدانند، علائم این اختلال را در کودک خود تشخیص دهند و هرچه سریع‌تر برای دریافت مداخلات مناسب اقدام کنند. یکی از روش‌های حمایتی در این مسیر، بهره‌گیری از بازی‌درمانی و خرید بازیهای آموزشی کودکان است؛ بازی‌هایی که به‌طور ویژه طراحی شده‌اند تا به تقویت مهارت‌های شناختی، تمرکز، حافظه و حل مسئله در کودکان دارای اختلال یادگیری کمک کنند.
فرآیند بازی‌درمانی اختلالات یادگیری
تاثیرات بازی‌درمانی بر اختلال یادگیری، شبیه فرآیند آموزش چندحسی است که بازدهی کودک را افزایش می‌دهند. بهتر است به‌هنگام استفاده از روش بازی‌درمانی موارد زیر را درنظر بگیرید؛
- ابتدا باید بدانیم که ضعف کودک به چه عواملی مرتبط است؛ مثلاً در اختلال ریاضی، کودک در حافظه دیداری-فضایی، تمایز دیداری و تمایز شنیداری ضعف دارد.
- بازی‌هایی را انتخاب کنیم که در حین بازی، یک یا چندین ضعف کودک پوشش داده و تقویت شود.
- در این بازی‌ها باید به نحوی از نقاط قوت کودک نیز استفاده شود؛ مثلاً اکثر کودکان با اختلال یادگیری از مهارت‌های کلامی خوبی برخوردارند.
- بازی‌ها در ابتدا باید قواعد و ساختار ساده‌ای داشته باشند و به‌مرور پیچیده‌تر شوند تا ذهن کودک برای یادگیری دستورالعمل‌های اجرای درست تکالیف درسی آماده شود.
اختلال یادگیری چیست؟
اختلال یادگیری یعنی مغز اطلاعات را به روشی غیرمعمول دریافت و سپس پردازش می‌کند. افراد با اختلال یادگیری بهدلیل تفاوت در سیستم عملکردی مغزشان از یادگیری مهارت‌های تحصیلی و استفاده صحیح از آن باز می‌ماند. افراد دارای اختلالات یادگیری به‌طور کلی دارای هوش متوسط یا بالاتر از حد متوسط هستند.؛ با این‌حال به دلیل وجود اختلال، بین مهارت‌های مورد انتظار آن‌ها، بر اساس سن و هوشبهر، و نحوه عملکردشان در مدرسه، فاصله وجود دارد. اختلالات رایج یادگیری بر توانایی کودک در مهارت‌های زیر تأثیر می‌گذارد:
- خواندن
- نوشتن
- ریاضیات
- عدم توانایی در استفاده درست از زبان
- اجتماعی
علائم اختلالات یادگیری چیست؟
گاهاً کودکان در یادگیری و استفاده از مهارت‌های تحصیلی با مشکل مواجه می‌شوند؛ اما کودک با اختلال یادگیری، این مشکلات را حدود 6 ماه دارا است و کمک یک بزرگسال و حمایت‌های او نیز سبب بهبود علائم کودک نمی‌شود. علائم اختلال یادگیری در کودک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
-
ناتوانی در یادگیری مهارت‌های پایه مانند خواندن، نوشتن، املا یا ریاضی متناسب با سن و پایه تحصیلی
-
دشواری در درک دستورالعمل‌ها و پیروی از آن‌ها
-
ضعف در حافظه؛ فراموش‌کردن مکرر تکالیف، کتاب‌ها یا وسایل مدرسه
-
مشکلات حرکتی؛ از جمله ناتوانی در حفظ تعادل، انجام فعالیت‌های ورزشی یا گرفتن صحیح مداد
-
ناتوانی در انجام تکالیف در زمان مشخص‌شده
-
مشکل در برقراری ارتباط و بازی‌کردن با همسالان
-
واکنش‌های شدید هیجانی مانند خشم یا عصبانیت هنگام انجام تکالیف درسی
انواع بازی‌درمانی اختلالات یادگیری
اختلال خواندن (نارساخوانی)
روش‌های زیر به‌صورت خلاقانه‌ای از بازی‌ها برای بهبود نارساخوانی استفاده می‌کنند و برخی از آن‌ها به‌قدری جذاب و خلاقانه هستند که صرفاً به‌عنوان یک فعالیت سرگرم‌کننده و تفریح نیز می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.
-
نقاشی حروف و کلمات:
کودکان نارساخوان معمولاً در تشخیص برخی یا تمام حروف ضعیف هستند. در این روش از آن‌ها می‌‌خواهیم تا حرف یا حروف خاصی را به شیوه دلخواه‌شان طراحی و رنگ‌آمیزی کنند. اگر کودک در تشخیص و خوانش حروف ماهر شده است، این بازی را با کشیدن نقاشی کلمات ادامه دهید.
-
ساخت کلمه با حروف الفبای آهن‌ربایی:
درگیرکردن حس لامسه نیز به بهبود نارساخوانی کمک می‌کند. حروف آهن‌ربایی و تخته مغناطیسی برای فرزندتان تهیه کنید و از او بخواهید کلمات مختلف را به کمک حروف الفبا آهن‌ربایی بسازد تا با تلفیق حس بینایی و لامسه، درک بهتری از نحوه شناسایی و خوانش حروف به دست آورد.
رفع اختلال نوشتن (نارسانویسی)
کودکان با اختلال نارسانویسی در نوشتن کلمات و بیان نوشتاری افکارشان مشکل دارند. شما به‌عنوان یک درمانگر یا والد کودک می‌توانید از روش‌های زیر به‌عنوان بازی برای رفع اختلال نوشتن در کودکان استفاده کنید.
-
بازی اسم‌وفامیل:
برای بهبود مهارت‌های نوشتاری کودک پیشنهاد می‌شود از بازی خاطره‌انگیز، جذاب و آموزنده اسم‌وفامیل استفاده کنید. این بازی علاوه‌بر افزایش سرعت پردازش اطلاعات، باعث آشنایی کودک با کلمات جدید و نحوه نوشتن آن‌ها می‌شود.
-
چک‌لیست دیکته بازی:
در موقعیت‌های مختلف از کودک بخواهید که موارد لازم را بر روی کاغذ یادداشت کند. مثلاً اگر شما قصد رفتن به خرید دارید و فرزندتان درخواستی از شما دارد، از او بخواهید درخواستش را روی کاغذ بنویسد تا شما فراموش نکنید، یا اگر قرار است هر جمعه به مکانی تفریحی بروید، از کودک بخواهید که پیشنهاد‌هایش را روی کاغذ بنویسد تا آن‌ها را با یکدیگر بررسی کنید.
ریاضی (محاسبه پریشی)
کودکان با اختلال محاسبه‌پریشی لزوماً در ریاضیات ضعیف نیستند و اکثر آن‌ها تنها در محاسبه و شمارش اعداد ضعیف هستند. خوشبختانه ضعف‌های ناشی از این اختلال را تا حدود زیادی با استفاده از بازیهای زیر می‌توان برطرف کرد.
-
ترکیب ریاضی با آموزش سواد مالی به کودکان:
حرف‌زدن با کودک درباره پول، یکی از روش‌های مفید و موثر آموزش اعداد به آن‌ها است. مثلاً تعدادی اسکناس هزار تومانی، 2هزاری، 5 هزاری و 10هزاری در اختیارش بگذارید و از او بخواهید با ترکیب آن‌ها به 100 هزارتومان برسد. همچنین از کودک بخواهید که تمام ترکیب‌های مختلف را امتحان کند؛ مثلاً جمع 10 تا 5هزاری و 5 تا 10هزاری یا جمع 9 تا 10هزاری و 5 تا 2 هزاری را امتحان کند.
-
استفاده از بازیهای شمارش اعداد 1 تا 10:
کودکان با اختلال محاسبه‌پریشی در فهم سلسله‌مراتب اعداد مشکل دارند. بنابراین اولین قدم برای اصلاح ضعف‌های ناشی از این اختلال، یادگیری شمردن ترتیبی اعداد از 1 تا 10 است. برای این منظور از اسباب‌بازی‌های مختلفی مانند گیره اعداد، قطار اعداد و چوب‌خط مخصوص برای شمارش اعداد استفاده کنید.
مطلب پیشنهادی: بازی‌درمانی گروهی چیست؟+ تاثیر آن در درمان افراد اختلال طیف اوتیسم
اختلال یادگیری و اوتیسم
اختلالات یادگیری در بین کودکان با اختلال طیف اوتیسم نیز رایج است. اگرچه اوتیسم به خودی خود نوعی ناتوانی یادگیری نیست، اما می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر توانایی کودک در پردازش و حفظ اطلاعات تأثیر بگذارد و در نتیجه مانع پیشرفت تحصیلی و اجتماعی او می‌شود.
آیا اوتیسم نوعی اختلال یادگیری است؟
اوتیسم اختلالی عصبی-رشدی است که به‌عنوان اختلال یادگیری در نظر گرفته نمی‌شود. اما بر فرآیند یادگیری کودک تأثیر می‌گذارد. کودکان با اختلال طیف اوتیسم، اغلب واجد شرایط دریافت خدمات آموزشی ویژه هستند. بسیاری از افراد ممکن است اوتیسم را با یکی از اختلالات یادگیری اشتباه بگیرند؛ زیرا اوتیسم به شکل‌های زیر بر کودک تأثیر می‌گذارد:
- مهارت‌های کلامی و زبانی
- مهارت‌های اجتماعی
- عملکرد اجرایی و استدلال
- و رشد عاطفی
اوتیسم بر پردازش حسی تأثیر می‌گذارد، اما تأثیری بر توانایی فکری کودک ندارد. بسیاری از کودکان با اختلال طیف اوتیسم حتی بدون توسعه مهارت‌های اجتماعی و ارتباط غیرکلامی، می‌توانند با مداخلات صحیح و مراقبت‌های حمایتی در سطوح بالا زندگی مناسب و باکیفیتی را تجربه کنند
