فواید پازل‌ ها در رشد مهارت‌های کودک

فواید پازل‌‌ ها در رشد مهارت‌های کودک چیست ؟ پازل‌ها در همه اشکال و اندازه‌ها وجود دارند و تنها از نظر میزان دشواری با یکدیگر تفاوت دارند. این بازی‌ها نقش مهمی در رشد مهارت‌های کودکان نوپا ایفا می‌کنند و یکی از مؤثرترین بازی‌های آموزشی کودکان در سال‌های پیش‌دبستانی و مهدکودک به شمار می‌روند. بازی با پازل‌ها به‌طور فعالانه مغز کودک را درگیر می‌کند و باعث تقویت توانایی‌های شناختی، هماهنگی چشم و دست، تمرکز و حل مسئله می‌شود. از آنجا که پازل‌ها مجموعه‌ای از چالش‌های ساده تا پیچیده را ارائه می‌دهند، می‌توانند به عنوان بخشی کاربردی از برنامه‌های بازی‌های آموزشی کودکان در خانه یا مراکز آموزشی مورد استفاده قرار گیرند. این ویژگی‌ها باعث شده پازل‌ها به یکی از بهترین ابزارهای یادگیری در سال‌های ابتدایی زندگی کودک تبدیل شوند.

مزایا و فواید پازل‌ ها در سال‌های ابتدایی دوران کودکی:

• تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف

یک ابزار عالی برای تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف هستند. همان‌طور که کودکان قطعات کوچک پازل را برمی‌دارند، عضلات انگشتان خود را تقویت می‌کنند. باید پازل را بردارند، بین انگشتان خود بچرخانند و با دقت نگه دارند و سپس در جای درستش قرار دهند؛ که همه این فعالیت‌ها، نیاز به داشتن کنترل خوب در اندام‌های حرکتی ظریف (انگشتان) دارد.

• تقویت مهارت‌های حرکتی درشت

پازل‌های خاص، مانند پازل‌های بزرگ، نیز می‌توانند مهارت‌های حرکتی درشت را تقویت کنند. از آن‌جا که کودکان باید بدن خود را در هنگام ساخت آن‌ها حرکت دهند، عضلات بزرگتر را تقویت می‌کنند. حرکات کششی در سراسر بدن برای برداشتن یک قطعه پازل از سمت چپ یا راست بدن، یا قرار دادن آن در یک موقعیت با تکیه دادن به مرکز بدن، برای کسب مهارت عبور از خط میانی بدن عالی است.

• ادراک بینایی

هنگامی ‌که کودکان پازل می‌سازند، چشمان آن‌ها اشکال، تصاویر و فرم‌های روی قطعات را می‌بیند.  این اطلاعات به مغز ارسال می‌شود تا آن را تفسیر کند، این ادراک بینایی است. بدون این مهارت، شما نمی‌دانید یا درک نمی‌کنید که چرا دو قطعه باید به هم متصل شوند یا چگونه بخشی از تصویر بزرگتر را تشکیل می‌دهند. ادراک بینایی برای یادگیری خواندن و نوشتن مهم است.همین امر باعث می‌شود ساخت پازل یک مهارت اولیه برای کسب مهارت‌های پیش از نوشتن باشد. این پازل‌ها جنبه‌های مختلفی از ادراک بینایی را ایجاد می‌کنند مانند:

• • حافظه دیداری: توانایی به یاد آوردن آنچه دیده می‌شود
  • تمییز دیداری: دیدن شباهت‌ها و تفاوت‌ها در اشیاء و اشکال مختلف
  • درک دیداری: درک آنچه می‌بینید
  • ادراک اشکال: تشخیص اشکال مشترک
  • تجزیه و تحلیل دیداری: دیدن الگوها و قرار دادن آن‌ها در کنار هم

• هماهنگی چشم و دست

ساخت پازل از سنین پایین یک راه ساده برای ایجاد هماهنگی چشم و دست و تقویت ادراک دیداری و حرکتی کودک است. همچنین یک مهارت مهم برای یادگیری نوشتن است.

• مفاهیم ریاضی پایه

در طول بازی پازل، کودکان یاد می‌گیرند الگوها و اشکال را در قطعات و همچنین در تصویر کامل ببینند. تشخیص شکل یک جنبه مهم هندسه است و الگوها را می‌توان تقریباً در تمام مفاهیم ریاضی یافت.

• دامنه توجه

آیا تا به حال متوجه شده‌اید که وقتی یک کودک یک پازل را کنار هم قرار می‌دهد، چند دقیقه بیشتر از معمول می‌نشیند؟ این فعالیت برای وادار کردن کودک به تمرکز بر روی خود و بدون حواس‌پرتی عالی است و می‌تواند به آرامی‌ کودک را برای مدت طولانی‌تر متمرکز کند. یک پازل زمانی کامل می‌شود که همه قطعات آن کنار هم قرار گیرند و این باعث ایجاد انگیزه برای کودک برای ادامه دادن تا زمانی که کامل شود، همراه با احساس موفقیت است.

• حل‌مسئله

به کودکانی که پازل می‌سازند نگاه دقیق‌تری بیندازید و خواهید دید که گویی دود از گوش‌های آن‌ها بیرون می­آید. در واقع پازل آن‌ها را به سختی به فکر فرو می‌برد. یک پازل دقیقاً همین است؛ یک پازل که باید آن را کشف کرد، به روشی منطقی از طریق آزمون و خطا یا با تطبیق الگوی شکل رنگ و غیره. آموزش مهارت حل‌مسئله به کودکان باید با دادن فرصت کافی برای تمرین در حین بازی کردن داده شود. اتفاقی که در حین بازی با پازل می­افتد دقیقا ایجاد فرصتی برای تقویت مهارت حل‌مسئله است.

• بازی مستقل

فعالیتی است که نیازی به مداخله بزرگسالان ندارد و می‌تواند بدون همسالان انجام شود. پازل می‌تواند به کودکان کمک کند تا یاد بگیرند که خود را سرگرم کنند؛ به ویژه هنگامی‌که آن‌ها کوچکتر هستند و دائماً به دنبال جلب توجه بزرگسالان هستند.

• ادراک فضایی

انجام پازل موجب تقویت ادراک فضایی می‌گردد. روابط فضایی یادگیری چگونگی قرار گرفتن اشیاء در فضا نسبت به یکدیگر است. درک روابط فضایی برای خواندن و نوشتن و درک نحوه قرارگیری اعداد و حروف و همچنین جهت‌گیری آن‌ها مهم است.

• تقویت شناختی

ساخت پازل در اوایل دوران کودکی دارای مزایای شناختی همه جانبه است؛ تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که انواع پازل‌ها که یک کودک می‌تواند انجام دهد در واقع سطح رشد شناختی آن‌ها را نشان می‌دهد. در حالی که یک کودک سه ساله عمدتاً با استفاده از آزمون و خطا یک پازل می‌سازد، یک کودک چهارساله بر اساس اطلاعات موجود در تصویر، قطعات را مطابقت می‌دهد.

کودکان باید به سطح خاصی از رشد برسند تا بتوانند با موفقیت پازل بسازند. شما می‌توانید پیشرفت در فرزندان خود را ببینید، زیرا آن‌ها شروع به درک می‌کنند که چگونه قطعات کنار هم قرار می‌گیرند و این موفقیت‌ها و کسب این توانمندی‌ها تصادفی نیستند.

• اعتماد به نفس

توانایی تکمیل یک پازل یک تقویت‌کننده اعتماد‌به‌نفس عالی برای یک کودک است؛ به ویژه از آن‌جا که آن‌ها همه این کارها را به تنهایی می دهند. این به کودک احساس شایستگی و موفقیت می‌دهد. همین دلیل بسیار مهم است که به کودکان معماهای مناسب سن ارائه دهیم، این پازل باید چالش‌برانگیز باشد، اما امکان تکمیل مستقل آن فراهم شود. کودکی که در حال مبارزه با یک پازلی است که مناسب سن او نیست، ناامید می‌شود و در نهایت تسلیم می‌شود و دفعه بعد نیز کمتر به سراغ یک پازل می‌رود. بنابراین انتخاب پازل متناسب با سن کودک بسیار مهم است.

• پشتکار

کودکی که به تکمیل پازل خود متعهد است و آن را به پایان می‌رساند، کودکی است که توانمندی پشتکار در او تقویت می‌شود. این یک مهارت است که در هر جنبه‌ای از زندگی و دوران مدرسه مفید است. کودکان همچنین باید از ناامیدی عدم تطابق قطعات صحیح و چندین اشتباه عبور کنند تا کمی ‌شجاعت و عزم راسخ کسب کنند.

• آرامش

آخرین اهمیت ساختن پازل یک فعالیت لذت‌بخش و آرام‌بخش بودن آن است که حتی بسیاری از بزرگسالان از انجام آن لذت می‌برند. استرس را کاهش می‌دهد، ذهن‌آگاهی را تقویت می‌کند و راه خوبی برای آرام کردن کودک مضطرب است.

اهمیت فواید پازل برای کودکان

پازل‌ها به‌خاطر تاثیری که بر ابعاد مختلف هوش و توانایی‌های ذهنی کودکان در تمام گروه‌های سنی دارند، جایگاه مهمی در رشد و پرروش آنها دارند. پازل‌ها از تصویرهای دو یا چهار قطعه‌ای تا عکس‌های پیچیده‌تری که بیست‌وچهار یا سی‌و‌شش قطعه را در‌بر می‌گیرد، تشکیل شده‌اند. البته بازی پازل محدودیت سنی ندارد و در هر سنی، شما می‌توانید پازل مناسب کودک خود را پیدا کنید. پازل، یک بازی هیجان‌انگیز و چالشی برای کودکان است. آن‌ها در دوره نوپایی از بازی با پازل‌ها و مکعب‌های پازلی لذت می‌برند. ویژگی اصلی پازل‌ها این است که کودک در ذهنش توانایی تکمیل تصاویر را پیدا می‌کند.

با توجه به تصاویر رنگی پازل‌ها و انواع و اقسام و مدل‌های مختلف آن، شما می‌توانید با تهیه آن برای کودک خود ساعت‌ها مشغول بازی شوید. حتی گاهی می‌توانید با طراحی شکل در دفتر و یا مقوا و بریدن آن به شکل مخصوص خودتان پازل‌های خانگی خودتان را با کودک خود درست کنید و از خلاقیت کودک برای طرح پازل استفاده کنید. در ادامه علاوه بر طرح نکات مهم هنگام خرید پازل، از فواید این بازی سرگرم‌کننده و انواع آن به شما می‌گوییم:

به‌هنگام خرید پازل‌ها حتما باید به سن، سطح درک و فهم کودک توجه داشته باشید.

پازل نباید آن‌قدر سخت باشد که کودک از حل آن ناتوان شود و احساس شکست‌ونومیدی کند. به‌تعبیری، پازل باید کودک را به مبارزه‌طلبی و تفکروتأمل تشویق کند تا از توانایی‌های ذهنی‌وروانی خویش برای حل‌مسئله استفاده کند. به‌خاطر داشته باشید این مبارزه‌طلبی و زورآزمایی فکری و روانی نباید به‌حدی باشد که فشار بیش‌ازحدی به کودک وارد شود و  سبب کاهش اعتمادبه‌نفس او شود. علاوه بر اعتماد به نفس پازل سخت می‌تواند کودک را هم از این سرگرمی مفید زده کند و موجب فاصله‌گیری او از آن شود. همچنبن پازل نباید آن‌قدر ساده‌وآسان باشد که کودک علاقه‌اش را از دست بدهد و احساس خستگی کند، بلکه باید کودک را به چالش بکشد تا او پس از مقداری تلاش‌وکوشش فکری، بتواند آن را حل کند و برایش جذاب و شیرین باشد.

درجه سختی‌وآسانی پازل به اندازه پازل و موضوع آن بستگی دارد که ریز یا درشت باشد و تعداد آن کم‌ یا زیاد باشد. معمولا پازل کودکان از 2 تا ۳۶ قطعه طراحی می‌شود. هر اندازه موضوع پازل پیچیده‌تر باشد، و تصاویر به‌کار رفته در آن ریزتر و متراکم‌تر باشد، پازل سخت‌تر است. همیشه روی جعبه پازل نوشته شده که برای چه سنی طراحی شده است، با بررسی دقیق گروه سنی پازل و همچنین متناسب با علایق کودک آن را تهیه کنید. می‌توانید هنگام خرید پازل از خود کودک هم نظر بگیرید تا احساس مشارکت بیشتری در فرآیند خرید پازل داشته باشد.

فواید پازل:

• تشخیص تفاوت در فرم، رنگ، اندازه و شکل به‌عنوان ابزار پایه هوش در دوره نوپایی.
• تقویت هوش کلامی و افزایش دامنه واژگان جدید هنگام آشنایی با تصاویر جدید.
• تقویت حافظه دیداری.
• فهم رابطه بین جزء‌وکل و اینکه اجزاء سبب ساخت شکل اصلی می‌شوند.
• تقویت هوش فضایی، هندسی و تجسمی، با تجسم طرح اصلی و دنبال‌کردن خطوط و رنگ‌ها.
• افزایش قدرت هماهنگی بین چشم ‌و ‌دست که در سنین پایین بسیار اهمیت دارد.
• پرورش ذوق هنری کودک با درک انواع تصاویر و رنگ‌ها.
• افزایش قدرت توجه‌وتمرکز به‌عنوان یکی از مهارت‌های پایه برای آموزش‌و‌پرورش کودک.
• افزایش اعتمادبه‌نفس و احساس رضایت‌خاطر پس از حل پازل.
• درک مفهوم نظم‌وترتیب و ضرورت توجه به آن.
• تقویت صبروپایداری در حل‌مسئله.

انواع پازل:

امروزه به اسباب‌بازی فروشی‌ها که سر بزنید، با انواع پازل‌ها، حتی پازل‌های سه بعدی مواجه خواهید شد. پازل یک دنیای گسترده است که می‌تواند هرگروه سنی را درگیر کند. در ادامه انواع پازل را به شما معرفی می‌کنیم:

• دو و سه تکه:

در ابتدا، مفهوم تکمیلی یک تصویر را به کودک آموزش دهید. به کودک بیاموزید که چگونه تصاویر با چسباندن تکه‌ها به‌هم تشکیل می‌شوند. بهتر است جلوی او چند بار بازی کنید. وقتی کودک پس از مدتی بازی با پازل‌های دو و سه تکه به‌درک تکمیل شکل با قراردادن قطعات در کنار هم رسید، به او پازل‌های با قطعات بیشتر بدهید.

• چهار تکه:

کسب مهارت در حل پازل‌های ۴ تکه‌ای به‌این‌معنا نیست که کودک می‌تواند پازل‌هایی با تکه‌های بیشتر را نیز حل کند. کودکان پازل‌های با تکه‌های بیشتر را به‌مرور زمان یاد می‌گیرند. بنابراین، حتی اگر روی یک بسته پازل ۶ و ۱۲ تکه‌ای نوشته بود که مخصوص کودکان نوپا است، شما تا زمانی که کودک به مهارت حل پازل‌های ۴ تکه‌ای نرسیده، نباید این پازل‌ها را در اختیار او بگذارید.

• دستگیره‌ای

برای کودکان در سنین پایین، مثلا نوزادان و کودکان نوپا پازل دستگیره‌ای گزینه مناسبی است. این پازل‌ها که بسیار هم ساده هستند، روی تخته‌ چوبی قرار می‌گیرند. هر قطعه از پازل یک دستگیره دارد تا راحت‌تر نگه داشته شود. محتوای این پازل‌ها هم مفاهیم ساده‌ای همچون خوراکی‌ها، اشکال هندسی، لوازم آشپزخانه و وسایل دیگر است. تعداد قطعات این پازل‌ها معمولا از 8 تا بیشتر نمی‌شود.

• درشت

این پازل‌ها قطعات بزرگ‌تر و ضخیم‌تری دارند و کودک راحت می‌تواند آن را بلند کند. این پازل‌ها برای مهارت گرفتن کودک و استفاده از دستانش بسیار مفید هستند و عضلات دست کودک را تقویت می‌کنند. برای همین می‌توان آنها را برای کودکان نوپا پیشنهاد کرد. تعداد قطعات این پازل‌ها از 4 تا 12 قطعه متفاوت است. علاوه بر مهارت گرفتن اشیا و جایگزینی قطعات پازل، با این قطعات می‌توانید نام حیوانات، میوه‌ها و دیگر چیزها را هم به کودک آموزش دهید.

• قاب‌دار و بی ‎قاب

یکی از رایج‌ترین انواع پازل که برای کودکان دیده‌اید، پازل‌های قاب‌دار هستند و در آن قطعات در داخل یک قاب قرار می‌گیرند. جنس این پازل‌ها از مقوا است و برای شناخت مرزها به کودک کمک بسیاری می‌کنند. از این پازل‌ها می‌توانید برای کودکان پیش‌دبستانی و خردسال استفاده کنید. تعداد قطعات آنها هم از 9 تا 60 قطعه متفاوت بوده و در موضوعات مختلف برای بچه‌ها طراحی شده‌اند. پازل‌های بدون قاب کمی دشوارتر بوده و به مهارت حل مسئله کودک کمک می‌کنند. برای همین باید برای کودکان پیش‌دبستانی به بالا تهیه شوند. تعداد قطعات آن هم از 24 تا 100 قطعه متفاوت است.

• سه‌بعدی

در پازل‌های سه بعدی، فرد با کنار هم قرار دادن قطعات یک شکل سه بعدی می‌سازد. این پازل‌ها دشوارتر از دیگر انواع ذکر شده است و برای کودکان دبستانی به بالا پیشنهاد می‌شود. تعداد قطعات این پازل‌ها هم بیشتر بوده و می‌تواند بیشتر از 100 قطعه داشته باشد.