کاردرمانی کودکان چیست؟ برای بهبود مهارت‌های حرکتی، تعادل و هماهنگی عصب و عضله است و به طور ساده و خلاصه به افرادی که با کارهای روزمره مشکل دارند کمک می‌کند. همچنین می‌تواند به کودکان در انجام کارهای اساسی کمک کند که این می‌تواند اعتمادبهنفس آنها را بهبود بخشد.
بسیاری از والدین و مراقبین به درستی نمی‌دانند کاردرمانی کودکان چیست و چه فوایدی برای بچه دارد. در درجه اول کودک شما نیاز دارد تا کارهایش را همواره به طور مستقل خودش انجام دهد. گاهی اوقات دلایل مختلفی همچون مشکلات ژنتیک و اختلالاتی مثل اختلال طیف اوتیسم یا تصادفات و حوادث می‌توانند منجر به مشکلاتی در کودک شوند و او احتمالاً نیاز داشته باشد تا برای کسب استقلال در انجام کارهای خود به کاردرمانی مراجعه کند. کاردرمانی یکی از رشته‌های حوزه توانبخشی است که در سه سطح جسمی، ذهنی و روانی برای کودک انجام میشود.
یک عامل مهم که باید همواره مدنظر والدین و مراقبین باشد این است که کاردرمانی کودکان باید دراسرع‌وقت و در سنین پایین انجام شود. هرچقدر این اقدامات درمانی زودتر انجام شود، نتایج آن نیز مطلوب‌تر و بهتر خواهد بود. یک علت آن هم این است که مغز کودک و جسم او در سنین پایین‌تر انعطاف‌پذیری بیشتری دارد و برای همین این اقدامات درمانی در سنین پایین مؤثرتر خواهند بود. برخی از اقدامات مرسومی که در کاردرمانی کودکان انجام میشود شامل آموزش و تمرین مسواک زدن دندان‌ها، غذا خوردن مستقل، خوابیدن، لباس پوشیدن، بازی کردن با دیگران، انجام امور شخصی و نظافت فردی، حمام کردن، نوشتن تکالیف، توجه و تمرکز روی امور و برقراری ارتباط با دیگران میشود. در ادامه با هم بیشتر بررسی خواهیم کرد که کاردرمانی کودکان چیست و چه فوایدی برای آنها دارد.
کاردرمانی کودکان چیست؟
فعالیت‌های روزمره که اشخاص آنها را در خانه و اجتماع برای ایجاد مفهوم و هدف در زندگی و پر کردن زمان انجام می‌دهند، به‌عنوان کار شناخته می‌شوند. کاردرمانگران که با چالش‌های مرتبط با رشد کودکان و تأثیر این چالش‌ها بر دخالت آنها در فعالیت‌های روزانه در منزل، مدرسه و جامعه آشنا هستند، از طریق به‌کارگیری رویکردهای علمی، به کودکان در پرورش مهارت‌های حرکتی دقیق، ابراز بهتر احساسات، خودمراقبتی، مهارت‌های اجتماعی، کنترل احساسات و یادگیری یاری می‌رسانند. در جریان کاردرمانی، والدین با کاردرمانگران همکاری می‌کنند تا برنامه‌ای مداخله‌ای و مخصوص برای فرد طراحی کنند؛ به‌این‌ترتیب کودکان می‌توانند به حداکثر پتانسیل خود دست یابند و بهبودی در کیفیت زندگی آنها حاصل میشود.
این درمان ممکن است شامل جلسات انفرادی، گروهی، حمایت در خانه و مدرسه و ورکشاپ‌هایی برای والدین و معلمین باشد. اگر کودک یا دانش‌آموز شما در مهارت‌هایی نظیر گرفتن توپ، نقاشی‌کردن، انجام سرگرمی‌های مختلف، موارد مرتبط با کارهای روزمره نظیر خوردن و خوابیدن، مدیریت احساسات، یا حفظ تمرکز در مدرسه با مشکل مواجه است، بدانید کار درمانگران قادرند این مشکلات را حل کنند.
وظایف کاردرمانگر کودک چیست؟
کارشناس کاردرمانگر کودک کسی است که دوره‌های دانشگاهی و آموزشی لازم برای تعامل با بچه‌ها در کلیه سنین را دیده باشد. او مدرک کارشناسی خود را در حوزه کار با کودکان از نوزادان گرفته تا نوجوانان کسب می‌کند. کاردرمانگران کودک همچنین باید با دیگر اعضای خانواده و بخصوص مراقبین هم در تعامل باشند تا محیطی ایجاد کنند که کودک بتواند در حوزه‌هایی که ضعف دارد تقویت شود و در حوزه‌هایی که قوی است، بهتر شود. در همین راستا در قدم اول، کار درمانگر کودک نقاط ضعف و قوت او را شناسایی می‌کند.
با شناسایی و ارزیابی مشکلات کودک در زمینه‌های حیاتی، او مداخلاتی را برنامه‌ریزی می‌کند تا زمینه رشد سالم و کسب مهارت‌های ضروری موردنیاز برای انجام فعالیت‌های روزمره را کسب نماید و مانند باقی همسالان خود بتواند وظایف خود را انجام دهد و در تعامل با دوستان خود موفق شود. همچنین کار درمانگر با شناسایی علت ریشه‌ای ضعف کودک در جنبه‌های شناختی، حرکتی، احساسی و اجتماعی و درمان آن می‌تواند به یادگیری مهارت‌هایی که در آنها ضعف دارد، کمک نماید تا به طور اساسی مهارت‌های لازم در زمان حال و آینده را کسب نماید. داشتن پایه‌ای قوی از مهارت‌ها اجازه می‌دهد که آنها اعتمادبهنفس بیشتری کسب کنند. انجام موفقیت‌آمیز یک مهارت سبب تشویق کودکان جهت انجام فعالیت‌های مستمر و تجربه راه‌های جدید و کسب نتایج بهتر میشود.
در حقیقت، موفقیت پایه و اساس یادگیری است. کاردرمانگر از طریق بازیهای معنادار، خلاقانه و برنامه‌ریزی شده که مناسب سن کودک است، راه‌حل‌هایی جهت انجام فعالیت‌های روزمره را ارائه می‌دهد. آنها سعی می‌کنند تا علت اصلی تأخیر یا محدودیت‌های کودک در زمینه مهارت‌های حرکتی ظریف، مهارت‌های شناختی، رشد اجتماعی و ایجاد روند خودمراقبتی را بیابند. آموزش و کسب مهارت در این زمینه‌ها ضروری است، زیرا این مهارت‌ها در کنار یکدیگر باعث می‌شوند تا کودکان رشد سالمی داشته و به بزرگسالانی با عملکرد خوب تبدیل شوند.
کاردرمانگر کودک چگونه می‌تواند به کودک کمک نماید؟
کودکان دوست ندارند که در طی مراحل درمان فقط بنشینند، بنابراین کاردرمانگر تلاش می‌کند تا جلسات درمان را مانند یک بازی شبیه‌سازی نماید. با شرکت در فعالیت‌های انگیزشی مانند بازیهای گروهی، ساخت کاردستی و بازی با اسباب‌بازی کودکان درعین‌حال که تفریح می‌کنند، قادر به توسعه مهارت‌های خود نیز هستند. کاردرمانگر کمک می‌کند تا کودکان مهارت‌هایی شناختی، فیزیکی و حسی ضروری را توسعه داده و بتوانند وظایف روزانه خود را به طور مستقل انجام دهند. همچنین، کاردرمانگر می‌تواند به کودکان یاد دهد که چگونه به دنیای پیرامون خود که سرشار از احساس است در هنگام بازی با دوستان خود پاسخ دهند و به‌سادگی از زندگی لذت ببرند.
کاردرمانی برای چه کسانی مفید است؟
با هر گونه چالش یادگیری، حسی یا رشدی از جمله موارد زیر، کودکان می‌توانند از کاردرمانی بهره‌مند شوند:
- رشدی
- چالش‌های یادگیری
- تأخیر در مهارت‌های حرکتی
- عدم تمرکز در برنامه‌ریزی و انجام وظایف · اختلال طیف اوتیسم، اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه، نارساخوانی (دیسلکسیا) و سایر مشکلات یادگیری
- اختلالات پردازش حسی
- سلامت روان و مشکلات رفتاری
- فلج مغزی و اسپینا بیفیدا
- داشتن مشکلات کروموزومی، ژنتیکی یا آسیب‌های ناشی از ضربه
کودکانی که در دستیابی به نقاط عطف رشدی خود متناسب با سنشان مشکل دارند به کاردرمانی کودکان نیاز خواهند داشت. کاردرمانگر در این شرایط به کودکی که علائم تأخیر رشدی دارد کمک می‌کند. اگر کودک یک ساله هنوز نتواند چهاردست‌وپا راه برود یا وقتی باید صحبت کند، هنوز به حرف نیفتاده، باید به پزشک متخصص رجوع کنید. گاهی اوقات نیز کودکان در حوزه‌های مهارت‌های حرکتی ظریف مشکل دارند. برخی از کودکان ممکن است در کارهایی که نیاز به قدرت، کنترل و مهارت عضلات کوچک دست دارند، دچار چالش شوند. مثلاً کودک نتواند به درستی قیچی به دست بگیرد. برخی از کودکان هم در مهارت‌های حرکتی دیگر مثل تعادل، قدرت، استقامت و هماهنگی ضعفهایی دارند و در بالا رفتن از پله، پرتاپ کردن و گرفتن توپ دچار چالش می‌شوند. کودکانی که مشکلات پردازش حسی دارند هم معمولاً در حس‌های لامسه، چشایی، شنوایی و بینایی مشکلاتی دارند که با تشخیص پزشک به کاردرمانی فرستاده می‌شوند.
درمان و آموزش مهارت‌های مختلف در کاردرمانی کودکان اوتیسم
کاردرمانی کودکان اوتیسم نیازمند درمانهای مختلف شناختی، رفتاری و حرکتی است. پس از انجام ارزیابی، تنظیم یک برنامه روزانه برای هر یک از روش‌های درمانی زیر لازم است؛
- درمانهای جسمی و حرکتی، مانند برنامه تمرینی برای افزایش و حفظ تعادل کودک
- گفتاردرمانی که شامل جلساتی برای بهبود اختلالات گفتاری کودک و افزایش قدرت تکلم او میشود.
- آموزش مهارت‌های شخصی و خودیاری که فعالیت روزانه مانند لباس پوشیدن، مسواک‌زدن را شامل میشود.
- رفتاردرمانی، که به کاهش رفتارهای تکراری، آسیب رساندن به خود منجر میشود.
- آموزش مهارت اجتماعی، که یکی از مشکلات اصلی کودکان اوتیسمی است.
- بازی‌درمانی، کاردرمانگر به‌عنوان روش اصلی از آن استفاده می‌کند. بازی با لگو (یا آجرهای بازی)، بازیهای تقلیدی و پرتحرک با الگوی خاص را میتوان جزء کاربردی‌ترین بازیهای کودکان در جلسات کاردرمانی نام برد. همچنین جلسات کاردرمانی شامل استفاده از ترامپولین، تاب، دوچرخه‌سواری و تمرینات متعدد راه‌رفتن برای حفظ تعادل نیز میشود.
- درمان یکپارچگی حسی، کودکی که نمیتوانند اطلاعات حسی مختلف را پردازش و انتخاب کند، دارای مشکلات حسی است. اختلال یکچارچگی حسی عدم تعادل و عدم درک موقعیت بدن در فضا و … را نیز شامل میشود. انواع تحریکهای حسی، مانند شنیداری، بویایی و… جزو این روش درمانی هستند. همچنین ماساژ عمقی عضلات، فشاردادن زانوها، پوشیدن جلیقه وزنی را نیز میتوان برای این نوع درمان نام برد.
نتیجه‌گیری
برخی از کودکان در تسلط بر مهارت‌هایی که به آنها امکان می‌دهد به‌تنهایی محیط خود را بررسی و پیمایش کنند، مشکل دارند. آنها ممکن است با مهارت‌های حرکتی خوب یا ضعیف، پردازش حسی، مهارت‌های ادراکی – تصویری و سایر ناتوانایی‌ها روبرو شوند. در این موارد، کاردرمانی کودکان می‌تواند تفاوت زیادی برای کودکان ایجاد کند.
هدف از کاردرمانی کودکان کمک به استقلال یافتن کودکان در همه زمینه‌های زندگی است. یک متخصص کاردرمانی می‌تواند در پرورش مهارت‌هایی که روزانه با آنها سروکار دارند؛ مانند غذاخوردن و لباس پوشیدن به کودکان کمک کند. کودکان با تأخیر در رشد می‌توانند از طریق روش‌های اجتماعی و عاطفی با همکاری با یک درمانگر گام‌های قابل‌توجهی بردارند.
